آلبوم تصویری آفات لوبیا

این پست در 3 بخش تنظیم شده است.بخش های دیگر  را اینجا بخوانید:

بخش 2) آلبوم تصویری بیماری های لوبیا

 بخش 3) راهنمای جامع علف های هرز مزارع لوبیا

 

حبوبات، پس از غلات، مهم ترین منبع غذایی بشر است و از این بین، لوبیا جزو حبوبات مهم جهان محسوب می شود. لوبیا دارای 5 گونه زراعی و حدود  50گونه وحشی است. لوبیا در ایران یکی از حبوبات مهم است و بیش ترین سطح زیر کشت لوبیا در ایران مربوط به ارقام نوع چیتی است.

آفات، بیماری ها و علف های هرز از عوامل مهم کاهش عملکرد محصول لوبیا در مناطق مختلف جهان از جمله در ایران هستند که نا آگاهی از این موارد و مبارزه نکردن با آن ها، میزان خسارت را به مراتب بیش تر می کند. با رعایت اصول مدیریت تلفیقی می توان این عوامل زیان آور را کاهش داد و عملکرد محصول را بیشینه کرد. گام اول در این راستا، آشنایی با عامل خسارت زا و شناسایی صحیح آن است؛ گام بعدی هم انجام اقدامات مؤثر و کاربردی است.

برخی ارقام مهم لوبیا

همه لوبیاهای خشک( چیتی، سفید، قرمز و کرم ) در ایران به گونه P. vulgaris تعلق دارند. بیش ترین سطح زیر کشت لوبیا در ایران از نوع چیتی است. درحال حاضر حدود  80درصد سطح زیر کشت انواع لوبیا مربوط به توده های محلی است. امروزه استفاده از ارقام اصلاح شده در حال گسترش است. یکی از عوامل تعیین کننده در سطح زیر کشت انواع لوبیا، قیمت آن در بازار است. به سبب اهمیت معرفی ارقام اصلاح شده و امید بخش لوبیا، مشخصات عمومی و اختصاصی آن در زمان کاشت برای هر منطقه باید در نظر گرفته شود.

انتخاب رقم بر اساس آب وهوای منطقه، مقدار عملکرد، تیپ رشد، زودرسی یا دیررسی، مقاومت به آفات و بیماری های گیاهی و بازارپسندی مناسب در هر منطقه صورت می گیرد. انتخاب رقم در درجه اول بر اساس عملکرد بالا و بازارپسندی آن است. زودرسی و دیررسی ارقام به ژنتیک رقم، آب وهوای منطقه و مقدار کود مصرفی بستگی دارد. در کشور ما بسیاری از ارقام موجود لوبیا در دنیا به کشاورزان معرفی نشده اند.

 شکل 1 ) نمایی از یک پروژه تحقیقاتی مزرعه لوبیا: کشت پرورشی لوبیاچیتی ( ایستگاه تحقیقاتی بروجرد، لرستان)

 

معرفی آفات لوبیا

در طی رشد لوبیا آفات متعددی نظیر تریپس، زنجرک، کرم پیله خوار، شته، مگس لوبیا و کنه تارتن دولکه ای( دو نقطه ای)به محصول حمله می کنند. مهم ترین این آفات کنه تارتن دولکه ای است. بسته به نوع آفت و مرحله رشدی لوبیا، سموم اختصاصی مشخصی برای مبارزه با آفات مصرف می شوند که نوع و مقدار آن ها باید بر اساس توصیه فنی سازمان حفظ نباتات و نیز محققان و کارشناسان تعیین شود.

مهم ترین آفاتی که بر عملکرد لوبیا در کشورمان تأثیر می گذارند عبارت اند از تریپس توتون، مگس های سفید و زنجرک ( ابتدای فصل زراعی)، و کنه تارتن دولکه ای، شته سیاه باقال، مگس لوبیا، پیله خوارها و طوقه برها ( اواسط فصل زراعی). البته به جز کنه تارتن دولکه ای خسارت سایر آفات غالباً به سطح زیان اقتصادی نمی رسد.

 

مناطق انتشار و دامنه میزبانی

کنه تارتن دولکه ای در سطح وسیعی از کشور پراکنده است. این نوع کنه در محصولات متنوعی گزارش شده است، از کشت زراعی شامل ارقام مختلف لوبیا، سویا، خربزه، هندوانه، خیار، بادمجان، گوجه فرنگی، پنبه، ذرت، و ذرت خوشه ای و محصولات باغی مانند درختان میوه دانه دار ( سیب)، هسته دار ( گیلاس، آلبالو، آلو ) و گردو گرفته تا گیاهان گلخانه ای ( گیاهان زینتی رز، میخک، و ژربرا ) و صیفی جات گلخانه ای و گیاهان غیرمثمر ( سرو خمره ای ) و علف های هرز. فعالیت کنه تارتن دولکه ای روی بالغ بر  200 گونه گیاهی ثبت شده است. میزان خسارت این آفت به مراحل رشدی کشت لوبیا بستگی دارد و تحت تأثیر میانگین و دوره ماندگاری دمای بالا در کشت های لوبیاست؛ بنابراین تاکنون خسارت معینی برای مراحل رشدی گزارش نشده است. ولی مسلم است که کنترل  نکردن این آفت می تواند باعث از بین رفتن کامل محصول شود. عمده فعالیت خسارت زای این کنه در کشت های لوبیا کاری در استان های فارس، چهارمحال و بختیاری، لرستان، زنجان و مرکزی است و احتمالا در سایر مناطق لوبیا خیز کشور نیز پراکنده است. این کنه از روی بیش از  1,200 گونه گیاهی جمع آوری شده است و خسارت آن بر بیش از 150 گونه گیاهی دارای اهمیت اقتصادی است.

مشخصات ظاهری آفت

کنه تارتن دولکه ای یا کنه تارتن جانوری است بسیار کوچک بین 500 تا 600 میکرون، و به زحمت با چشم غیرمسلح قابل مشاهده است. همچنین تحت تأثیر میزبان و شرایط رشدی به رنگ های مختلفی از سبز تا  قرمز دیده می شود ( شکل 2). تخم کنه کروی شکل و مانند دانه مروارید است. با افزایش دوره تفریخ، دو لکه قرمزرنگ ( که همان چشم ها هستند)همراه با کرمی شدن تخم، نشانه های نزدیک بودن زمان تفریخ تخم هستند. این کنه در مراحل فعال  4 جفت پا دارد و اندازه بدن کنه نر حدود دو سوم اندازه بدن ماده است، به جز مرحله لاروی که 3 جفت پا دارد و اندازه اش یک ششم طول بدن کنه ماده است.

شکل2) کنه تارتن دولکه ای ماده بالغ لوبیا

نحوه خسارت

فعالیت این آفت در مزارع لوبیا که دائماً تحت کشت قرار دارند با افزایش تدریجی میانگین دما به بیش از   15 درجه سانتی گراد، جمعیت کنه های تارتن ماده بالغ را از دیاپوز زمستانه که به رنگ نارنجی و در لایه های سطحی خاک تا عمق 10 سانتی قرار دارند، خارج می کند. جمعیت فعال شده در صورت فقدان بوته های کشت لوبیا برای بقا از علف های هرز پهن برگ تغذیه می‏کنند و آلودگی در این مزارع تقریباً در سطح مزرعه مشاهده می شود. جمعیت کنه های تارتن که از میزبان های آلوده و توسط باد منتقل می شوند، معمولا روی بوته های حاشیه مزارع مشاهده می شوند. این کنه ها با تغذیه از طریق سیستم دهانی سوزنی شکل خود اقدام به تخلیه سبزینه سلول های برگ می‏کنند و موجب ایجاد نشانه های سوزنی زردرنگ و در نهایت لکه های زرد رنگ در برگ می  شوند. با افزایش جمعیت کنه، انبوه تارهای تنیده شده در اطراف برگ و سایر اندام های گیاهی لوبیا مشاهده می شود. تارهای تنیده شده ضمن ممانعت از دستیابی دشمنان طبیعی به گیاه، باعث کاهش منابع غذایی لازم برای جمعیت کنه های تارتن می شوند و با تجمع جمعیت در قسمت انتهایی ساقه و برگ، شرایط برای انتقال آن ها توسط باد به گیاهان جدید فراهم می شود. برگ های آسیب دیده به رنگ قهوه ای در می آیند و به طور کامل خشک می شوند. کنه های تارتن در مراحل رشدی خود استراحت و پوست اندازی می کنند که شدت پوسته های سفید رنگ در سطح زیرین برگ نشانگر نسل های متعدد کنه است ( شکل های 3 و 4 ).

 

شکل3) قهوه ای شدن سطح زیرین برگ لوبیا بر اثر خسارت کنه تارتن

 

شکل4) نشانه های خسارت و تجمع جمعیت کنه تارتن به صورت لکه های قرمزرنگ روی بوته لوبیا

 

مدیریت آفت

 

1.       کاشت و کاربرد ارقام متحمل مانند برخی ارقام لوبیا سفید و لوبیا قرمز که نسبت به ارقام لوبیا چیتی خسارت کم تری می بینند. ارقام کوشا، غفار و تلاش متحمل به کنه تارتن گزارش شده اند.

2.     با شخم زدن و آفتاب دهی حداقل  10 سانتی متر خاک مزارع لوبیا پس از برداشت محصول، بخش عمده ای ازجمعیت زمستان گذران کنه ماده بالغ در معرض تابش خورشید و سرمای زمستانه قرار می گیرد معدوم می‏شود.

3.     در مزارع لوبیا که از آبیاری بارانی استفاده می شود، فعالیت کنه های تارتن به طور کامل کنترل می شود و جلوی خسارت آن ها گرفته می شود.

4.      آبیاری کرتی و خطی در فواصل زمانی مورد نیاز گیاه تا اندازه ای در افزایش جمعیت کنه های تارتن اثرگذار است، ولی مانع خسارت اقتصادی آن ها نمی‏شود. همچنین وجین علف های هرز پهن برگ مانند پنیرک، تاج خروس، پیچک، علف شبدر سفید و... که معمولا قبل از کشت لوبیا منبع غذایی کنه  های تارتن به شمار می روند، باعث کنترل و تعدیل جمعیت کنه می‏شود.

5.      کنترل بیولوژیک: بسیاری از دشمنان کنه های تارتن در مزارع لوبیا مشاهده می شوند و برخی مانند گونه کنه شکارگر Phytoseiuluspersimilis، سنک های شکارگر  Orius albidipennisو کفشدوزک کنه خور  Stethorus gilvifronsو برخی تریپس های شکارگر از این نوع کنه تغذیه می کنند. بااین حال استفاده از کنه شکارگر P.persimili در مناطقی با رطوبت کم تر از 50 درصد و دمای هوا بالای 30درجه سلسیوس ( مانند مناطق لوبیاکاری استان های مرکزی و چهارمحال و بختیاری ) کارآمدی لازم را ندارد. بنابراین، رهاسازی این شکارگر در مناطق خشک و گرم اثربخش نیست.

6.     استفاده از سموم اختصاصی کنه کش ها با غلظت مؤثر، رعایت تناوب مصرف و جلوگیری از ایجاد مقاومت، باعث کاهش باقی مانده سموم می شود و محلول پاشی آن ها با درنظرگرفتن آستانه زیان اقتصادی در مناطق اجرای دستورالعمل، کاهش چشمگیری در مصرف سموم داشته است. استفاده از کنه کش های گروه ترکیبات جدید مانند کنه کش/ حشره کش ابرون  در کنترل کنه تارتن دولکه ای صیفی جات مزرعه ای ( خیار، خربزه و هندوانه) در نقاط مختلف کشور درصورتی که زمان محلول پاشی با جمعیت 3 تا  5 کنه تارتن در  30 درصد نمونه برگ ها مقارن باشد، می تواند جمعیت کنه های تارتن را به خوبی کنترل کند.

7.     استفاده از مایع صابون  5/1 درصد در آب، استفاده از کنه کش های دارای پایه گیاهی بایومایت، جی سی مایت، فرمولاسیون چریش  8/1 درصد ای سی ایران برای کنترل کنه های تارتن مزارع  و پایه معدنی مانند مایع 5 درصد سیلیکون نیز با نتایج بسیار مؤثری علیه کنه های تارتن همراه بوده است.

 

در ایران چندین گونه تریپس در لوبیا گزارش شده اند که در بین تمام گونه ها، تریپس پیاز دارای بیش ترین جمعیت روی برگ های لوبیاست. بر روی گل های لوبیا نیز تریپس گل بیش ترین جمعیت را دارد. از دیگر تریپس ها می توان از Frankliniella pallid نام برد که در بجنورد از روی گیاهان مختلف سیب، یونجه، گز، انگور و لوبیا جمع آوری شده است. همچنین می توان به Neohydatothrips gracilicornis اشاره کرد که در همان منطقه از گیاهان کاج، گلرنگ وحشی، گالبی، یونجه و لوبیا جمع شده است.

 

تریپس توتون

 

مناطق انتشار و دامنه میزبانی

این آفت تنوع میزبانی وسیعی دارد، انتشار جهانی دارد و در تمام نقاط کشور پراکنده است. برخی از میزبان های آن عبارت اند از: توتون، پنبه، پیاز، خیار، هندوانه، خربزه، کلم، چغندرقند، سیب زمینی، بادمجان، گوجه فرنگی، نخود، لوبیا، کرفس، شلغم، کتان و... .

مشخصات ظاهری آفت

حشره کامل تریپس( T. Tabaci ) به رنگ خاکستری روشن یا تیره به طول تقریبی  0/9میلی متر است ( شکل 5 ). بدنی باریک و کشیده و سر چهارگوش ( عرض سر بیش تر از طول آن ) دارد. حشره ماده دو جفت بال باریک و کشیده دارد که در حاشیه ها ریشک دار هستند، ولی حشره نر بی بال است. پوره ها شبیه افراد بالغ ولی کوچک تر، بدون بال و زرد کم رنگ هستند.

شکل5) حشره کامل تریپس

نحوه خسارت

این آفت سلول های پارانشیم برگ را پاره می کند و از محتویات آن ها تغذیه می کند که نشانه های خسارت آن به صورت لکه های نقره ای روی برگ مشاهده می شود. تغذیه شدید این تریپس از برگ گیاه میزبان موجب برهم خوردن توازن هورمونی می شود که پیچیدگی و بدشکلی برگ را به دنبال دارد و در نهایت باعث توقف رشد و مرگ گیاه می شود.

 تریپس در پشت برگ ها فعالیت می‏کند و با فرو بردن خرطوم خود در اپیدرم برگ، از شیره گیاهی و کلروفیل تغذیه می‏کند. محل تغذیه حشره به صورت نقاط سفید متمایل به زرد روی برگ ها قابل مشاهده است. به طور کلی نشانه های خسارت شامل تغییر رنگ و بدشکلی برگ ها، پژمردگی، ضعف و کاهش محصول است ( شکل 6). این حشره زمستان را به صورت حشره کامل و پوره روی بقایای گیاهی، زیر کلوخه ها و در شکاف زمین به سر می برد و چندین نسل در سال دارد.

 

شکل6)  خسارت تریپس روی لوبیا

مدیریت آفت

 

1.       استفاده از ارقام مقاوم: استفاده از ارقام مقاوم و متحمل یکی از روش های منطقی و کم خطر مدیریت کنترل آفات است، به طوری که با حداقل هزینه برای کشاورز خسارت آفت را کاهش می دهد و خطرهای زیست محیطی و تأثیرات نامطلوب سموم آفت کش بر دشمنان طبیعی را نیز کاهش می دهد.

2.     آبیاری: برای کنترل تریپس آبیاری مناسب بسیار مهم است.اگر گیاه تحت تنش آبی باشد، آسیب تریپس بیش تر می شود.

 

3. موقعیت مزرعه: تریپس ها پرواز کننده های خوبی نیستند، اما فواصل طولانی را با باد طی می کنند. قطعات جدید نسبت به قطعات قدیمی از نظر جهت باید طوری قرار بگیرند تا تریپس ها به راحتی نتوانند با کمک باد به سمت آن ها حرکت کنند.

4. کنترل بیولوژیکی: چندین دشمن طبیعی وجود دارند که به کنترل تریپس کمک می کنند. متأسفانه هیچ یک از آن ها به تنهایی نمی توانند جمعیت تریپس را کنترل کنند. همچنین استفاده از آفت کش ها در مزارع لوبیا فعالیت های دشمنان طبیعی را محدود می کند.

5. کنترل شیمیایی: در بسیاری از مناطق کشور خسارت تریپس زیر آستانه زیان اقتصادی است و به سم پاشی نیازی نیست. این آفت به راحتی با سموم فسفره تماسی-نفوذی و سیستمیک کنترل می شود.

شته های متعددی در مزارع لوبیا یافت می شوند، مانند شته لوبیا چشم بلبلی ( شکل 7) ، شته باقلا ( شکل 8 ) و شته نخود ( شکل 9 ).   نشانه های خسارت شته ها به صورت پیچیدگی برگ ها، ضعف و کوتولگی بوته ها ظاهر می شود. همچنین شته ها با ترشح عسلک باعث چسبندگی اندام ها می شوند و زمینه را برای رشد قارچ های دودی فراهم می کنند ( شکل 10 ). از طرف دیگر، شته ها می توانند در انتقال بیماری های ویروسی به لوبیا ( ویروس زرد لوبیا ، ویروس موزاییک خیار )نقش داشته باشند.

 

شکل7)  شته لوبیاچشم بلبلی (  A. Craccivora)

 

شکل 8) شته باقلا ( A. Fabae )

 

شکل 9)  شته نخود (A. pisum) 

 

شکل 10) خسارت شته روی لوبیا

مدیریت آفت

استفاده از گیاهان زودرس باعث کاهش آلودگی می شود. بقایای محصولاتی از قبیل کدوئیان و بقولات در مزرعه باعث زنده ماندن تعداد زیادی از تخم ها یا افراد بالغ می شوند؛ بنابراین روش مناسب پیشگیری و کنترل شته ها، حذف این منابع آلودگی است. کشت مخلوط با شبدر نیز جمعیت شته ها را کاهش می دهد. در مقادیر کوچک می توان شته ها را از طریق شست وشوی بوته ها حذف کرد. به طورکلی، جمعیت شته ها در مزارع لوبیا معمولا به حدی نمی رسد که به سم پاشی نیازی باشد. شته ها اکثراً به صورت لکه ای در مزارع یافت می شوند که در صورت لزوم و در صورت کم بودن جمعیت دشمنان طبیعی می توان کانون های آلودگی را با سمومی نظیر پریمور، انویدور، دیمتوآت و مالاتیون سم پاشی کرد.

گونه های زیادی از زنجرک ها در مزارع لوبیا فعالیت می کنند. یکی از گونه های رایج زنجرک در مزارع لوبیا، زنجرک باقلا (E. fabae) است. اندازه این زنجرک کوچک، به رنگ سبز روشن و فرم عمومی بدنش مثلثی شکل است ( شکل 11 ). حشرات نابالغ شبیه حشره بالغ اما بدون بال هستند و درون مزرعه حرکات سریعی دارند. فعالیت حشرات بالغ و نابالغ زنجرک ها در زیر برگ است.

 

شکل11) زنجرک باقلا (E. fabae)  

 

نحوه خسارت

زنجرک لوبیا علاوه بر خسارت مستقیم از طریق مکیدن شیره گیاهی، با تزریق بزاق سمی باعث ایجاد لکه‏های سوخته می شود ( شکل 12 ) و گاهی نیز با انتقال برخی بیماری های ویروسی سبب خسارت غیرمستقیم می شود.

 

شکل 12) آثار خسارت زنجرک روی برگ

 

مدیریت آفت

 

دشمنان طبیعی متعددی شامل شکارگران عمومی مانند کفشدوزک ، بالتوری، مورچه، عنکبوت و سن ها برای این آفت شناسایی شده اند، اما معمولا این شکارگران به تنهایی قادر به کنترل زنجرک ها نیستند. فراهم سازی رطوبت کافی در سراسر فصل رشد از طریق آبیاری مناسب و استفاده از ارقام مقاوم در کنار سایر عوامل زراعی مانند تنظیم تاریخ کاشت و تغذیه مناسب گیاه در چارچوب برنامه مدیریت سلامت، بدون نیاز به سم پاشی یا با حداقل سم پاشی می تواند آفت را کنترل کند.

با شمارش افراد بالغ و پوره ها در برگ ها یا با استفاده از تورزدن می توان جمعیت زنجرک ها را ردیابی کرد. درصورتی که بیش از  2 زنجرک بالغ در  30 سانتی متر از هر ردیف وجود داشته باشد، بایستی عملیات کنترل انجام شود. اگر جمعیت زنجرک ها در مزرعه لوبیا زیاد نباشد، به کاربرد آفت کش نیازی نیست. اما اگر میزان خسارت زیاد باشد و به سم پاشی نیاز باشد،می توان از سموم سیستمیک مانند دیمتوآت به میزان 1 لیتر در هکتار استفاده کرد.

 

 

مناطق انتشار و دامنه میزبانی

این آفت هم اکنون در اغلب نقاط ایران و جهان روی محصولات سبزی، صیفی و صنعتی فعالیت دارد.

مشخصات ظاهری

حشره کامل کرم طوقه بر شب پره بزرگی است که روی بال های جلویی 3 لکه دارد که از قاعده بال تا انتهای بال، به ترتیب، شامل لکه گرد، مثلثی و لوبیایی شکل می شوند. بال های زیری به رنگ روشن است ( شکل 13 ).   رنگ لاروها متغیر است و از خاکستری تا سیاه دیده می شود ( شکل 14 ).  

 

شکل 13)  حشره کامل کرم طوقه بر

شکل 14)  لارو کرم طوقه بر

نحوه خسارت

لاروها اساساً از قاعده دم برگ ها و محل اتصال ریشه به طوقه تغذیه می کنند و باعث خشک شدن گیاه جوان می شوند. لذا خسارت عمده این آفت در مراحل اولیه رشد گیاه است. به تدریج که لاروها بزرگ تر شدند، به پای بوته ها منتقل می‏شوند و شدیداً از محل اتصال ساقه به ریشه تغذیه می کنند. لاروها به طوقه گیاهچه های لوبیا حمله می کنند و با ایجاد یک حفره نسبتاً بزرگ در آن، باعث قطع طوقه و در نتیجه خشکیدن گیاه جوان می شوند( شکل 15 ).  

شکل 15) خسارت کرم طوقه بر

مدیریت آفت

تشخیص به موقع خسارت و توجه به نشانه هایی چون پژمردگی لکه ای بوته ها در مزرعه در موفقیت مدیریت کرم طوقه بر در مزارع لوبیا مهم است. به محض مشاهده اولین بوته های خشک شده در مزرعه، مبارزه را باید آغاز کرد. چنانچه خاک پای این بوته ها کمی عقب زده شود، لاروهای این آفت در نزدیکی طوقه گیاه دیده می شوند.

کنترل زراعی

1.       آیش نگه داشتن زمین پس از چند فصل کشت متوالی

2.     شخم عمیق بعد از برداشت برای ازبین بردن لاروهای داخل خاک

3.    کنترل و وجین علف های هرز مزرعه در بهار.

کنترل میکروبی:

استفاده از حشره کش باکتریایی با دوز توصیه شده به صورت مخلوط با سبوس گندم و آب به میزان 2 تا  3کیلوگرم در هکتار. بنا به توصیه شرکت سازنده، زمان مناسب برای کنترل میکروبی، یک هفته زودتر از اعمال حشره کش های شیمیایی یا در تلفیق با سایر روش های کنترل است.

کنترل شیمیایی:

1.       محلول پاشی با دیازینون امولوسیون  60درصد به میزان 1 تا 5/1 لیتر در هکتار. کلروپریفوس ( گرانول 5/0 درصد ) 20 تا  25کیلوگرم در هکتار.

2.     استفاده از سموم تبوفنوزید در دوزهای 5/0 و  7/0 لیتر در هکتار.

برای کنترل شیمیایی این آفت بهترین موقع زمانی است که هنوز لاروهای سن اول روی شاخ و برگ گیاه هستند و هنوز پای بوته ها نرفته اند.

 

 

• کرم پیله خوار
• پروانه دانه خوار سویا

 

مشخصات ظاهری

 

رنگ لاروهای کرم پیله خوار لوبیا متنوع و از سبز تا سیاه متفاوت است. روی بدن لاروها 4 ردیف نوار تیره وجود دارد ( شکل 16 ). حشره کامل شب پره ای به طول 13 تا  20میلی متر است. بال های جلویی زردرنگ با  2 لکه گرد و لوبیایی تیره و بال های عقبی روشن با نوار قهوه ای رنگ در حاشیه است ( شکل 17 ) ، درحالی که در پروانه دانه خوار سویا عرض بدن با بال های باز 20 تا  23میلی متر و طول آن 8 تا  11 میلی متر است. رنگ عمومی حشره خاکستری تیره است و در بال های جلویی یک نوار باریک طولی سفیدرنگ و  1 لکه تیره وجود دارد. بال های  عقبی فندقی تند و در حاشیه تیره تر هستند( شکل 18 ).  

 

شکل 16 ) لارو کرم پیله خوار لوبیا

 

شکل 17) حشره کامل پیله خوار لوبیا

 

شکل 18) حشره کامل دانه خوار سویا

مناطق انتشار و دامنه میزبانی

دامنه میزبانی کرم پیله خوار بسیار گسترده است، به طوری که بیش از  70 گونه گیاهی شامل تعداد زیادی از نباتات زراعی، درختان میوه و علف های هرز را دربرمی گیرد. این آفت در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری حضور دارد و در اکثر نقاط ایران پراکنده است.

نحوه خسارت

لاروهای کرم پیله خوار تغذیه کردن از قسمت های زایشی و نقاط درحال رشد میزبان را در اولویت قرار می دهند و می توانند غلاف های کوچک را به طور کامل مصرف کنند. لاروهای این آفت از برگ، ساقه و غلاف های لوبیا تغذیه می کنند. تغذیه لارو از غلاف ها باعث ایجاد سوراخ در آن ها می شود ( شکل 19 ). لاروهای دانه خوار سویا نیز از دانه های نابالغ تغذیه می کنند و بعد از کامل شدن تغذیه، از طریق سوراخ ورودی غلاف خود را روی زمین می اندازند. فضولات لارو داخل غلاف نیز باعث ایجاد آسیب اقتصادی و کاهش کیفیت دانه می شوند( شکل 20 ).

شکل 19) تغذیه لارو کرم پیله خوار لوبیا

 

شکل 20) خسارت دانه خوار سویا

مدیریت آفت

نحوه کنترل این دو آفت تقریباً مشابه است، به طوری که روش های کنترل زراعی برای کاهش جمعیت هر دو جنس بسیار مؤثر است.

کنترل زراعی:

1.       شخم عمیق پس از جمع آوری محصول برای ازبین بردن لانه های زمستانی آفت در خاک

 

2.     مهار علف های هرز به شیوه های مناسب

3.    یخ آب زمستانه

4.      تغییر تاریخ و تراکم کاشت: بررسی ها نشان می دهد که با کاشت زودهنگام، اگرچه جمعیت آفت و درصد غلاف های آفت زده بیش تر شد، اما عملکرد محصول نیز افزایش یافت. افزایش تراکم کاشت نیز باعث افزایش درصد جمعیت و درصد خسارت کرم های پیله خوار شد، اما بیش ترین عملکرد دانه نیز از بالاترین تراکم کاشت حاصل شد.

 

کنترل بیولوژیک:

استفاده از زنبور براکون ماده توصیه می شود ( شکل 21 ).

کنترل میکروبی:

استفاده از فراورده بیولوژیک بایولپ با دوز توصیه شده شرکت سازنده، برای کنترل کرم پیله خوار بر اساس تعیین دقیق زمان محلول پاشی با استفاده از رو ش های پیش آگاهی در مناطق آلوده به این آفت، با تکرار محلول پاشی به فاصله  4 روز پیشنهاد می شود.

 

شکل21)  زنبور پارازیتوئید Habrobracon hebetor

 

کنترل شیمیایی:

سموم توصیه شده سازمان حفظ نباتات عبارت اند از تری کلروفن Sp 80% به نسبت 1 تا  2کیلوگرم در هکتار، و تیودیکارب DF 80% به میزان 1 کیلوگرم در هکتار بر اساس پیش آگاهی در زمان نیاز با تشکیل اولین پیله ها. همچنین استفاده از تله های فرومونی برای ردیابی آفت و تعیین زمان مبارزه توصیه می شود. حشره کش ایندوکساکارب )آوانت( Sc 15% نیز در دوزهای 200 و  250میلی لیتر در هکتار روی لاروهای

کرم پیله خوار مؤثر است و در شرایط مزرعه ای از کارایی خوبی برخوردار است. نتایج یک بررسی نیز مشخص کرد که کاربرد حشره کش لوفنرون به نسبت 1/5 و  2در هزار نتیجه رضایت بخشی در کنترل لارو پیله خوار نخود در مقایسه با حشره کش های متداول در منطقه دارد و می تواند برای کنترل این آفت پیشنهاد شود.

 در ارتباط با پروانه دانه خوار سویا، مبارزه شیمیایی وقتی مؤثر است که از اواسط تیرماه مزرعه مرتباً بازدید شود و با مشاهده اولین نشانه های آلودگی روی غلاف ها سم پاشی انجام شود. چون تخم ریزی آفت تدریجی است، تکرار سم پاشی به فاصله 7 تا  10روز بعد ضروری است و سمومی مانند دیپترکس با دوز 1 تا  1/5لیتر در هکتار اثر رضایت بخشی در مبارزه با این آفت داشته اند.

 

 

مشخصات ظاهری

حشره کامل مگس لوبیا ( Hylemiacilicrura ) مگس کوچکی است به طول 4 تا   6میلی متر و تقریباً شبیه مگس خانگی است ( شکل 22 ) .  لارو این مگس کوچک، استوانه ای و سفیدرنگ است( شکل 23 )و می تواند به بذور بسیاری از گیاهان خسارت بزند.

 

 

شکل 22)  حشره کامل مگس لوبیا

 

شکل 23 ) لارو مگس Hylemya cilicrura

 

مناطق انتشار و دامنه میزبانی

مگس لوبیا آفتی با دامنه میزبانی وسیع و دارای انتشار جهانی است. در ایران در استان های شمالی، تهران، فارس، آذربایجان، قزوین، اصفهان و احتمالا سایر نقاط وجود دارد. این آفت علاوه بر حبوباتی نظیر انواع لوبیا، باقال، عدس، نخود و ماش، به سبزیجات مختلف از جمله کلم، کلم گل، شلغم، تربچه، سیب زمینی، پیاز و همچنین صیفی جات مانند خیار، خربزه، هندوانه و گیاهان زراعی دیگر نظیر گندم، برنج، ذرت، پنبه، بادام زمینی و گاهی چغندرقند حمله می کند.

نحوه خسارت

لاروها بذر را قبل از جوانه زدن از بین می برند، یا به قسمتی از آن آسیب می رسانند که نتیجه اش ضعیف شدن گیاهچه هاست )شکل.)24  لاروها از ساقه زیرزمینی و ریشه های جوان نیز می توانند تغذیه کنند. گیاهچه هایی که با وجود آسیب جوانه زده‏اند، باریک می‏شوند و قبل از بلوغ از بین می روند. معمولا بیش از 2 درصد از گیاهچه ها توسط این حشرات آلوده نمی شوند، اما 30 تا 60 درصد کاهش محصول در اثر خسارت آن ها اتفاق می افتد.

 

شکل24 )  خسارت مگس لوبیا )Hylemia cilicrura(

مدیریت آفت

تناوب زراعی و کشت بذر در عمق کمِ خاک های گرم و مرطوب سبب جوانه زنی سریع بذر و کاهش خسارت می شود. خودداری از کاشت بذر در خاک های حاوی مواد آلی و کود حیوانی فراوان، کاشت زودهنگام ارقام مقاوم، ضدعفونی کردن بذر با سموم حشره کش سیرومازین و کلوتیانیدین + ایمیداکلوپرید از روش های دیگر مبارزه با این آفت است.

برای مبارزه با مگس لوبیا تاریخ کاشت اهمیت خاصی دارد. چنانچه هنگام کشت لوبیا در عمق  10سانتی‏متری حرارت خاک از  15درجه سانتی گراد بیش تر باشد، خسارت به حداقل می‏رسد. زیرا در این شرایط گیاه سریع رشد می کند و در نتیجه خسارت وارده را ترمیم می کند. همچنین باید از کشت لوبیا در اراضی هوموسی اجتناب کرد و کاشت بذر به تأخیر نیفتد. همچنین کاهش مقدار آبیاری در حدی که گیاه دچار تنش نشود، به کنترل آفت کمک می کند. ضدعفونی بذر قبل از کاشت توصیه می شود.

 

 

مشخصات ظاهری

سفیدبالک حشره ای است کوچک به طول حدود  1میلی متر و به رنگ زرد لیمویی که سطح بدنش از پودر مومی سفیدرنگ پوشیده شده است ( شکل. 25 ) 

 

شکل-25  سفیدبالک Bemisia tabaci

مناطق انتشار و دامنه میزبانی

سفیدبالک پنبه آفتی اقتصادی است که در اکثر نقاط دنیا گسترش دارد. این حشره دامنه میزبانی وسیعی دارد و به عنوان آفات گیاهان گلخانه ای نیز در مناطق معتدل و گرم دنیا اهمیت پیدا کرده است.

نحوه خسارت

این آفت از طریق مکیدن شیره  گیاهی یا از راه انتقال بیماری های ویروسی و تأثیر روی فتوسنتز از طریق ترشح عسلک و جذب گرد و خاک هوا یا رشد قارچ های ساپروفیت روی عسلک ترشح شده، به طور مستقیم و غیرمستقیم به گیاهان میزبان خسارت وارد می کند.

مدیریت آفت

عملیات زراعی مثل نابودکردن علف های هرز، کاشت مجزای زراعت های میزبان آفت با فاصله از یکدیگر، و کشت خطی محصول که باعث کاهش رطوبت نسبی محصول می شود، در کنترل این آفت مؤثرند. نصب کارت های زرد چسب دار نیز از دیگر راه های کاهش خسارت این آفت است.

در میان دشمنان طبیعی سفیدبالک ها، بال توری سبز Chrysoperla carnea (Stephens) به دلیل داشتن ویژگی های مطلوب بیش ترین توجه را به عنوان یک عامل مبارزه زیستی مطلوب به خود جلب کرده است. استفاده از زنبورهای پارازیتوئید مثل Encarsia spp و Eretmocerus spp نیز در کاهش جمعیت آفت مؤثر است.

 خسارت سفیدبالک ها روی لوبیا غالباً باعث زیان اقتصادی نمی‏شود، ولی در صورت لزوم در زمانی که پوره ها و حشرات کامل ظاهر شده اند ولی هنوز عسلک ترشح نکرده اند، با سمومی مانند پیری پروکسیفن به میزان  750سی سی در هکتار، ایمیداکلوپراید 35 به میزان  750سی سی در هکتار، و پی متروزین به میزان  1کیلوگرم در هکتار می توان آفت را کنترل کرد

منابع در انتهای بخش سوم درج خواهد شد.